مدل فرهنگ سازمانی دنیسون
همانند افراد، سازمانها نیز دارای شخصیت هایی می باشند، که این قالب شخصیتی سازمان را، فرهنگ آن سازمان می گویند.
فرهنگ سازمانی یکی از ویژگی های اساسی سازمان است وشاید مهم ترین رسالت مدیران ، تنظیم راهبرد سازمانی در حوزه فرهنگی و ایجاد یک فرهنگ سازمانی مناسب است.
فرهنگ مهم است، زیرا هر اقدامی بدون آگاهی از نیروهای فرهنگی (که همیشه در کار اند ) ممکن است پیامدهای پیش بینی نشده و ناخواسته داشته باشد.
دنیسون، فرهنگ سازمانی را نیروی قدرتمند می داند که نحوه عمل کردن و چگونگی عملیات ها را تعیین می کند.
و عقیده دارد، فرهنگ سازمانی به ارزش های اساسی، باورها و اصولی ارجاع می شود که همچون شالوده ای محکم به نظام مدیریتی خدمت می کنند.
علاوه بر آن، هم ارزش ها و باورها و هم نظام مدیریتی، باعث تقویت آن اصول اولیه می گردند.
این اصول ها و ارزش ها ماندگارند ، زیرا برای اعضای سازمان، حاوی معانی و مفاهیم خاصی هستند.
وی معتقد است که پیام و برداشت فرهنگ سازمانی با استراتژی های سازمانی مرتبط هستند و تاثیر بسیار زیادی بر افرادی که در سازمان کار می کنند، دارند.
دنیسون بیان می دارد، فرهنگ به آسانی قابل رویت و تماس نیست؛ اما افراد سازمان به گونه ای با اهمیت، آن را به خوبی می شناسند و قانون فرهنگ از هر قانون دیگری قوی‌تر است.
در بسیاری از سازمان ها این مهمترین پیام و برداشت از فرهنگ است.
دنیسون برای به تصویر کشیدن فرهنگ سازمان از یک مدل استفاده نموده است.
این مدل در برگیرنده چهار ویژگی اصلی فرهنگ سازمان: یعنی درگیر کار شدن، انطباق پذیری، ثبات (یکپارچگی) و ماموریت (رسالت) است.
این چهار ویژگی به وسیله استفاده از دوازده شاخص که مدل را تشکیل می دهند، اندازه گیری می شوند.
ویژگی درگیر شدن در کار
فرهنگ سازمانی که ویژگی آن درگیرشدن بالای کارکنان در کار باشد، به طور قوی درگیری و مشارکت کارکنان را در فعالیت های مختلف سازمان، مورد تشویق قرار می دهد و حس مالکیت و مسئولیت را در آن ها به وجود می آورد حس مالکیت موجب ایجاد تعهد بیشتری به سازمان شده و قابلیت های استقلال را در کارکنان افزایش می دهد.
در این گونه فرهنگ، کارکنان به سیستم های کنترل ضمنی و داوطلبانه تاکید دارند تا به سیستم های رسمی، روشن و بوروکراتیک و سازمان به طور پیوسته کارکنان خود را توانمند می سازد و قابلیت های آن ها را در تمامی سطوح سازمان ارتقاء می دهند.
در نتیجه تمامی افراد سازمان از مهارت و توانایی لازم برای تصمیم گیری در زمینه کار خود برخوردار بوده و همچنین به دلیل دریافت اطلاعات از اعضای سازمان، کیفیت تصمیمات و اجرای آن ها بالا است.
شاخص های ویژگی درگیرشدن
- توانمند سازی
- تیم گرایی
- توسعه قابلیت ها
ویژگی سازگاری (ثبات و یکپارچگی)
سازگاری عبارت است از ارزش ها و سیستم هایی که مبنای یک فرهنگ قوی را تشکیل می دهند.
سازمان های یکپارچه به سبب برخورداری از یک فرهنگ با ثبات، هماهنگ و منسجم گرایش بالایی به اثربخشی دارند.
در این گونه سازمان ها رفتار اعضا ریشه در مجموعه ای از ارزش های مرکزی دارد و پیروان آنان دارای مهارت بالایی برای دستیابی به توافق حتی بر سر مسایل پیچیده هستند.
سازگاری، افراد را قادر می سازد تا واکنش مناسبی را در شیوه ای قابل پیش بینی به یک محیط غیرقابل پیش بینی (با تاکید بر اصولی بر مبنای ارزش ها) از خود نشان دهند.
شاخص های ویژگی سازگاری (ثبات و یکپارچگی)عبارتند از:
- هماهنگی و انسجام
- توافق
- ارزش های بنیادین
ویژگی انطباق پذیری
انطباق پذیری عبارت است از توجه به الزامات محیط کاری در فعالیت سازمان های انطباق پذیر در برگیرنده سیستمی از هنجارها و اعتقاداتی هستند که قابلیت دریافت، تفسیر و اعمال علایم محیطی را در تغییرات رفتاری درونی سازمان افزایش می دهند و شانس بقاء، رشد و توسعه سازمان را بالا می برد.
سه بعد انطباق پذیری بر روی اثربخشی سازمان اثر می گذرد نخست، توانایی درک و واکنش به محیط بیرونی سازمان های موفق تمرکز زیادی بر روی مشتریان و رقبای خود دارند.
دوم، توانایی برای واکنش به مشتریان درونی، بدون توجه به سطح، بخش یا عملکرد.
سوم، توانایی دوباره سازی و رسمی کردن مجدد مجموعه ای از رفتار و فرایندهایی که به سازمان اجازه انطباق پذیری می دهند. سازمانی که از توانایی پاسخ گویی منطبقانه برخوردار نباشد، از اثربخشی لازم هم برخوردار نخواهد بود.
شاخص های ویژگی انطباق پذیری عبارتند از:
- ایجاد تغییر
- مشتری مداری
- یادگیری سازمانی
ویژگی مأموریت (رسالت)
مأموریت، شامل تعریف و تعیین جهت های طولانی مدت برای سازمان است.
ماموریت یا رسالت یک سازمان ارایه دهنده اهداف و معانی و مفاهیمی از سازمان است که به وسیله تعریف نقش اجتماعی و تعریف اهداف بیرونی سازمان به دست آمده است.
افراد با داشتن درکی روشن از ماموریت سازمان، قادر خواهند بود تا با تصویر یک آینده مطلوب، رفتار فعلی سازمان را شکل دهند.
اگر ماموریت سازمانی درونی شود و سازمان به وسیله آن شناسایی گردد، به تعهد کوتاه مدت و بلندمدت سازمان کمک خواهد نمود.
سازمانی که افراد و سازمان در مسیر هدف قرار گیرند و هدف گرا باشند، دستیابی به موفقیت آسان تر به نظر می رسد.
شاخص های ویژگی مأموریت عبارتند از:
- نیت و جهت استراتژیک
- اهداف و مقاصد
- چشم انداز